تشخیص نوع ساخت بنا
ساخت و ساز بنا در ابتدا بسیار ساده بوده و کامل شدن آن شاید تنها چند روز یا چند ماه به طول می‌انجامید. اما با گذشت زمان حتی این ساختارهای به ظاهر موقت نیز نیاز به تکامل و بازسازی داشتند. به‌تدریج سازه‌ها با دوام بیشتری شکل گرفتند و در نظر گرفتن مقاومت بنا در زمان ساخت بنا بسیار مورد توجه قرار گرفت. احداث برخی سازه‌های نمادین و کاربری نیز به دلیل به نمایش گذاشتن تمایز بین معماری و ساختمان‌سازی شکل‌گرفته‌اند.
منظور از تشخیص نوع ساخت بنا فرایند تعیین علل و راه حل مشکلات در ساختمان‌ها است. به‌طور خاص مجموع روش‌ها و تکنیک‌های جمع‌آوری داده در خصوص بازرسی و تجزیه و تحلیل و پیش بینی آینده گسل‌ها، ناهنجاری‌ها و نقص در اسکلت ساختمان محیط داخلی مقاومت بنا و عملکرد ساختمان، فرایند تشخیص نوع ساخت بنا را در برمی‌گیرد.
تعیین و تشخیص نوع ساخت بنا به عوامل زیادی وابسته است. بنابراین باید چشمانی تیزبین و دقیق داشته باشید تا بتوانید تمامی جزییات آن را با دقت بررسی کنید. بررسی اجمالی برای ارزیابی نوع ساخت بنا، اسکلت ساختمان، مصالح ساختمان تیرکشی شده ، نور غیرقابل اشتعال، مصالح ساختمانی غیرقابل اشتعال، اصلاح مقاومت بنا در برابر آتش و مقاومت بنا در برابر آتش ازجمله روش‌های تشخیص نوع ساخت بنا هستند.
در این مقاله قصد داریم در مورد هر یک از انواع روش‌های تشخیص نوع ساخت بنا و مزایای ومعایب آنها به‌اختصار صحبت کنیم. |
سرفصل‌های عنوان‌شده در این مقاله عبارت‌اند از:
- بررسی اجمالی برای ارزیابی نوع ساخت بنا
- تشخیص نوع ساخت بنا از طریق ارزیابی اسکلت ساختمان
- تشخیص نوع ساخت بنا با مصالح ساختمانی تیرکشی شده
- تشخیص نوع ساخت بنا با نور غیرقابل اشتعال
- مصالح ساختمانی غیرقابل اشتعال و نحوه‌ی تشخیص نوع ساخت بنا به کمک آن
- تشخیص نوع ساخت بنا با اصلاح مقاومت بنا در برابر آتش
- تشخیص نوع ساخت بنا به کمک ارزیابی مقاومت بنا در برابر آتش
بررسی اجمالی برای ارزیابی شکل ساخت بنا
جهت بررسی اجمالی ارزیابی نوع ساخت بنا ابتدا نوع کلاس ساختمان باید تعیین شود. تمام ساختمان‌ها باید در یکی از شش کلاس ساختمانی زیر طبقه‌بندی شوند:
- کلاس ایزو ۱، IBC نوع V
- کلاس ایزو ۲، IBC نوع III و IBC نوع lV
- کلاس ایزو ۳، IBC نوع IBB
- کلاس ایزو ۴، IBC نوع IIA
- کلاس ایزو ۵، IBC نوع IB
- کلاس ایزو ،۶ IBC نوع IA
طبقه‌بندی کلاس ساختمان بر اساس دو عامل المان‌های ساختمانی و امتیاز مقاومت بنا در برابر آتش صورت میگیرد. این عوامل ممکن است در مستندات بنا و نقشه ساختمان موجود نباشند بنابراین باید ارائه شوند.
مصالح ساختمانی استفاده‌شده در پی ساختمان که می‌تواند از چوب، فولاد و یا سنگ باشد، از اصلی‌ترین عوامل در طبقه‌بندی نوع ساخت بنا است. |
المان‌های ساختمانی عبارت‌اند از:
- اسکلت ساختمان
- انواع دیوار من‌جمله دیوارهای باربر بیرونی، دیوارهای باربر داخلی، انواع دیوار و پارتیشن‌های باربر بیرونی و انواع دیوار و پارتیشن‌های باربر داخلی
- ساخت تیرها و تیرچه‌های کف
- ساخت تیرها و تیرچه‌های سقف
- یکی دیگر از عوامل مؤثر در تعیین کلاس ساختمان امتیازدهی مقاومت بنا در برابر آتش است. مصالح ساختمانی مورداستفاده در احداث المان‌های ساختمان بر اساس مقاومت در برابر آتش رتبه‌بندی می‌شوند.
- منظور از مقاومت بنا در برابر آتش مدت‌زمانی است که یک سیستم حفاظتی غیرفعال می‌تواند در برابر آزمون مقاومت استاندارد آتش، مقاومت کند. این مورد می‌تواند با اندازه‌گیری زمان یا برخی معیارهای دیگر که شامل شواهد دیگری از عملکرد و یا سازگاری است، تعیین شود.
- برای این منظور از قانون “حداقل” استفاده میشود. زمان رتبه‌بندی نوع ساخت بنا به یاد داشته باشید که در نظر گرفتن ضعیف‌ترین مصالح آن بسیار حائز اهمیت است. به‌طور مثال ساختمانی که سقف چوبی دارد هیچ‌گونه مقاومتی در برابر آتش ندارد بنابراین مصالح ساختمانی آن در کلاس ایزو ۲ IBC قرار میگیرد. حال اگر این ساختمان با سقفی فلزی پوشانده شود قابلیت اشتعال‌پذیری آن بهبود می‌یابد.
- در مرحله دوم از بررسی اجمالی نوع ساخت بنا باید در مورد المان‌های ساختمان نظیر اسکلت ساختمان، انواع دیوار باربر داخلی و بیرونی، ساختار کف و سقف و رتبه اشتعالزا بودن مصالح، اطلاعاتی را از طریق پرسش به دست آوریم. در مرحله‌ی آخر باید کد بین‌المللی ساختمان(IBC) در مقابل خدمات بیمه‌ای(ISO) موردبررسی قرار گیرد.
- این دو مورد از اصلی‌ترین منابع در شناسایی نوع ساخت بنا محسوب می‌شوند. شرکت‌های بیمه‌ای از ISO برای علامت‌گذاری نوع ساخت بنا استفاده می‌کنند درصورتی‌که IBC استاندارد استفاده‌شده توسط معماران و سازندگان بنا است.
- IBC دارای دو نوع کد محافظت‌شده A و کد محافظت نشده B است.
- منظور از کد محافظت شده A این است که تمامی اجزا و مصالح ساختمانی تعیین شده در نقشه ساختمان دارای روکش ضد اشتعال هستند اما منظور از کد محافظت نشده B این است که تمام اجزای ساختمان و مصالح آن در برابر آتش مقاوم نیستند.
تشخیص نوع ساخت بنا از طریق ارزیابی اسکلت ساختمان
- اولین مرحله از تشخیص نوع ساخت بنا از طریق ارزیابی اسکلت ساختمان به طبقه‌بندی کلاس مربوط میشود. اسکلت ساختمان مربوط به کلاس ISO1 است. کلاس ISO1، IBC نوع VA و IBC نوع VB را دربر میگیرد. بدون در نظر گرفتن کد محافظتی A و کد محافظت نشده B از طبقه‌بندی IBC، روش ارزیابی نوع ساخت بنا با اسکلت ساختمان به کلاس ISO1 مربوط میشود.
- در مرحله‌ی دوم المان‌های ساختمان تعیین می‌شوند. منظور از اسکلت ساختمان ساختمان‌هایی با دیوارهای بیرونی، سقف‌ها و کف‌های اشتعال‌پذیر و یا ساختمانی با دیوارهای بیرونی غیرقابل اشتعال یا اشتعال‌پذیری کمتر، با کف و سقف اشتعال‌پذیر است.
- اسکلت ساختمان معمولاً دارای سقف، کف و دیوارهای داخلی احتراق‌پذیر و تکیه‌گاهی ساخته‌شده از مواد احتراق‌پذیر مانند چوب است. روکش بنا و فلزهای تزیینی دو تغییر در اسکلت ساختمان هستند که تغییر خاصی در نوع ساخت بنا ایجاد نمی‌کنند.
- روکش بنا لایه‌ای نازک از آجر، سنگ و یا گچ است که اغلب برای اهداف ظاهرسازی ساختمان مورداستفاده قرار میگیرد. ساختاری با دیوار بیرونی فلزی اگرچه ممکن است شبیه به اسکلت ساختمان به نظر نرسد اما زمانی که پوسته فلزی به چوب ناودان و تیرچه متصل میشود طبقه‌بندی ISO ساختمان بر اساس اسکلت ساختمان انجام میگیرد.
عوامل دیگری که طبقه‌بندی ساختمان را بر اساس اسکلت ساختمان در نظر می‌گیرند عبارت‌اند از:
- انواع دیوار فلزی و کف‌های غلاف دار با مواد احتراق‌پذیر
- کف یا سقف‌های فلزی با عایق قابل اشتعال یا مصالحی که به‌صورت افقی و با عمق ۴۵ سانتی‌متری سقف را نگه می‌دارند.
- کامپوزیت با مواد قابل‌احتراق یا غیرقابل‌احتراق
از مزیت‌های روش فوق می‌توان به نصب و تغییر آسان، چندمنظوره بودن، عملکرد بسیار عالی به‌خصوص در مناطق زلزله‌خیز و مهم‌تر از همه مقرون‌به‌صرفه بودن آن اشاره کرد. اما در مورد معایب استفاده از روش اسکلت ساختمان برای تشخیص نوع ساخت بنا می‌توان گفت که بسیار آسیب‌پذیر بوده و ممکن است در آتش‌سوزی ناپایدار باشند. همچنین آتش به‌سرعت در آنها گسترش‌یافته و می‌تواند فضاهایی را که امکان گسترش آتش در آن وجود دارد احاطه کند.
تشخیص نوع ساخت بنا با مصالح ساختمانی تیرکشی شده
- در طبقه‌بندی نوع ساخت بنا، تیرکشی مصالح ساختمان در کلاس ISO2 طبقه‌بندی میشود. کلاس ISO2 شامل IBC نوع IIIA و IBC نوع IIIB است. IBC نوع IV شامل ساختار چوبی سنگین است و در کلاس ISO2 سنجیده میشود. دلیل این امر این است که چوب‌های سنگین خوب عمل کرده و در برابر آتش مقاوم‌تر هستند.
ساختمان بتنی با مصالح تیرکشی شده ساختمان‌هایی با انواع دیوار بیرونی سنگی و یا ساختمان‌های مقاوم در برابر آتش هستند که مقاومت آنها در برابر اشتعال‌پذیری کف و سقف آن بیشتر از یک ساعت ارزیابی‌شده است. |
المان‌های ساختمانی مورداستفاده در بناهای ساختمانی که دیوارهای باربر بیرونی آن از مصالح ساختمانی سنگی ساخته‌شده عبارت‌اند از:
- آجر
- بتن تقویت‌شده یا غیر تقویت‌شده
- واحدهای سنگی یا ساختمان بتنی توخالی
- کاشی
- سنگ
توجه داشته باشید که هر یک از انواع دیوار باربر بیرونی ممکن است هیچ‌گونه مواد غیرقابل‌احتراق نداشته و مقاومت آن در برابر آتش بیشتر از یک ساعت ارزیابی شود.
- مورد دیگری که در ارزیابی نوع ساخت بنا به‌وسیله مصالح ساختمان بتنی موردتوجه قرار میگیرد تغییرات است. تغییر در ساختار تیرکشی مصالح ساختمانی سنگین یا کارخانه‌ای، تغییری در نوع ساخت بنا ایجاد نمی‌کند. درواقع در ساختار تیرکشی شده از چوب‌هایی سنگین‌تر از آنچه در اسکلت ساختمان استفاده‌شده است، استفاده میشود. اگر در ساختمان از ستون‌های فولادی یا میله‌ها برای دیوارها استفاده شود میله‌ها باید محافظت شوند تا مقاومت آنها در برابر آتش بیشتر از یک ساعت ارزیابی شود.
ISO ساختمان را در ساختار سنگین طبقه‌بندی می‌کنند اگر قواعد زیر در آن رعایت شود:
- دیوارهای ساختمانی سنگی
- کف‌های چوبی ۶.۷ سانتی‌متری یا تخته‌های لمینتی ۱۰.۲ سانتی‌متری که هر دو به‌صورت کف‌پوشی ۲.۵ سانتی‌متری دیده می‌شوند.
- سقف چوبی ۵.۱ سانتی‌متری یا لمینیت ۷.۶ سانتی‌متری یا تخته چندلایه با کام و زبانه که ضخامت آن ۵ تا ۴.۵ سانتی‌متر است.
- ستون‌های چوبی کمتر از ۲۰.۳*۲۰.۳ سانتی‌متر، یا تیرهای چوبی کمتر از ۱۵.۲*۱۵.۲ سانتی‌متر یا تیرآهن‌هایی بیشتر از ۱۵.۲*۱۵.۲ سانتی‌متر و یا محافظ فلزی
سخت‌تر آتش گرفتن و به‌آرامی تحلیل رفتن، ثبات ساختاری بیشتر، امکان بازیافتی بیشتر و فقدان فضاهای پنهان به دلیل چوب‌های سنگین ازجمله مزیت‌های این نوع ساخت بنا است. اما متأسفانه در این روش سقف و کف دارای مواد اشتعالزا هستند که با آتش آسیب می‌بینند و مجاورت با فضاهای پنهان می‌تواند امکان اشتعال‌زایی آن را افزایش دهد.
تشخیص نوع ساخت بنا با نور غیرقابل اشتعال
در طبقه‌بندی نوع ساخت بنا با نور غیرقابل اشتعال در کلاس ISO3 قرار میگیرد. کلاس ISO، IBC نوع IIB محافظت نشده را شامل میشود. نور ساختمان‌های غیرقابل اشتعال ساختمان‌هایی با دیوارهای خارجی ساخته‌شده از فلزات سبک یا دیگر مواد غیرقابل‌احتراق که سقف و کف آن غیرقابل اشتعال بوده و دارای المان‌های زیر خواهد بود:
- ساختمان‌هایی با انواع دیوار خارجی، کف و سقف ساخته‌شده از مواد غیرقابل‌احتراق یا کمتر احتراق‌پذیر
- تکیه‌گاه ساختمان از مواد غیرقابل اشتعال یا کمتر اشتعال‌پذیر ساخته‌شده است.
- سقف با مواد غیرقابل اشتعال یا کمتر اشتعال‌پذیر تزیین‌شده و بروی سازه‌های غیرقابل اشتعال یا کمتر اشتعال‌پذیر قرار میگیرد(البته بدون در نظر گرفتن نوع عایق روی سقف)
مزیت این نوع ساخت بنا این است که ساختن آن آسان بوده و ازنظر اقتصادی مقرون‌به‌صرفه خواهد بود و مواد استفاده‌شده در آن به‌آسانی نمی‌سوزند. از معایب آن این است که این نوع ساخت بنا ممکن است فولادی داشته باشند که در دمای بالا مقاومت خود را از دست بدهد. این بناها ساختمان‌هایی بسیار آسیب‌پذیر هستند و در شرایط آتش‌سوزی ناپایدارند. با توجه به اینکه از مواد کمتر اشتعال‌پذیر استفاده می‌کنند می‌توانند بهعنوان سوخت اضافی برای گسترش آتش استفاده شوند.
مصالح ساختمانی غیرقابل اشتعال
مصالح ساختمانی غیرقابل اشتعال در کلاس ISO4 قرار می‌گیرند. کلاس ISO4، IBC نوع IIA محافظت‌شده را شامل میشود. ساختمان‌هایی با مصالح ساختمانی غیرقابل اشتعال سازه‌هایی هستند که انواع دیوار بیرونی آنها سنگی و سقف و کف آن اشتعال ناپذیر و یا کمتر اشتعال‌پذیر است. المان‌های بکار رفته در این ساختمان عبارت‌اند از:
- ساختمان‌هایی با دیوارهای بیرونی سنگی که ضخامت آنها کمتر از ۱۰ سانتی‌متر نیست.
- ساختمانی با دیوارهای خارجی که دارای ساختاری مقاوم در برابر آتش بوده و مقاومت آن در برابر آتش کمتر از یک ساعت ارزیابی نشده است.
- ساختمان‌هایی با کف و سقف غیرقابل اشتعال یا کمتر اشتعال‌پذیر البته بدون در نظر گرفتن نوع عایق روی سطح سقف
مزیت این نوع ساخت بنا این است که از سقف و کف محافظت‌شده توسط اجزای بیرونی برجسته استفاده می‌کند تا استحکام بیشتری را برای بنا فراهم سازد. همچنین این نوع بنا در زمان آتش‌سوزی کمتر در معرض سقوط قرار میگیرد و از موادی که به‌آسانی نمی‌سوزند ساخته‌شده است.
اما با توجه به اینکه از فولاد غیر محافظت‌شده برای اجزای داخلی سقف و کف استفاده می‌کند ممکن است فولاد در دمای بالا پایداری خود را ازدست‌داده و آسیب ببیند. همچنین در ساخت این بنا از مواد با اشتعال‌پذیری کمتر استفاده میشود که این مواد در زمان آتش‌سوزی می‌توانند همانند سوختی برای اضافه کردن آتش محسوب شوند.
تشخیص مقاومت بنا با اصلاح مقاومت بنا در برابر آتش
تشخیص نوع ساخت بنا با اصلاح مقاومت بنا در برابر آتش در کلاس ISO5 دسته‌بندی میشود. کلاس ISO5، IBC نوع IB را نیز دربر میگیرد. ساختمان‌های مقاوم در برابر آتش ساختمان‌هایی هستند که دیوارهای باربر بیرونی آن از مواد غیرقابل اشتعال و یا سنگی ساخته‌شده است ، اما دیوارهای بیرونی غیر باربر و پانل‌های دیواری آن ممکن است احتراق‌پذیر ، بدون مقاومت بوده و یا مقاومت آنها در برابر آتش کم باشد. المان‌های این نوع ساخت بنا عبارت‌اند از:
- ساختمان‌هایی با دیوارهای بیرونی، سقف و کف سنگی که در تعریق مقاومت بنا، مقاوم در برابر آتش تعریف‌شده‌اند. ضخامت آنها نسبت به ساختار مقاوم در برابر آتش کمتر است اما نه کمتر از ۱۰ سانتی‌متر.
- مقاومت در برابر آتش مصالح استفاده‌شده در این بنا کمتر از ۲ ساعت و بیشتر از یک ساعت ارزیابی میشود.
توجه داشته باشید سازهایی که اصلاح مقاومت بنا در برابر آتش برای آنها صورت گرفته است می‌توانند شامل تکنیک‌های حفاظت از سازهای فولادی(اعمال مواد محافظتی به فولاد) و موادی نظیر بتن، گچ، کاشی خاکی، آجر یا سایر مصالح سنگی، بلوک گچی، دیوار گچی، پوشش‌های پلاستیکی، مواد معدنی و ورقه‌های فیبری و پشم معدنی باشد. |
مزیت استفاده از این نوع بنا این است که از مواد غیرقابل اشتعال در ساخت آن استفاده‌شده است. ارتفاع و مساحت آن از سایر کلاس‌های ساختمانی دیگر بناها بیشتر است. از بخش‌ها یا مجموعه‌هایی برای پایداری آسیب‌پذیری در آتش استفاده می‌کند. اما ساخت و تعمیر این نوع بنا بسیار پرهزینه خواهد بود. همچنین امنیت کاذب را ایجاد می‌کند.
تشخیص نوع ساخت بنا به کمک ارزیابی مقاومت بنا در برابر آتش
ساختمان‌های مقاوم در برابر آتش در کلاس ISO6 قرار می‌گیرند. این کلاس IBC نوع IA را دربر میگیرد. انواع دیوار باربر بیرونی این نوع ساختمان از مواد غیرقابل‌احتراق یا سنگی ساخته‌شده است اما دیوارهای غیر باربر بیرونی و پانل‌های آن ممکن است احتراق‌پذیر یا بدون مقاومت بوده و یا مقاومت آنها در برابر آتش کم باشد. المان‌های این نوع ساخت بنا عبارت‌اند از:
- انواع دیوار : سنگی جامد مثل بتن سبک با ضخامت کمتر از ۱۰ سانتی‌متر، سنگی توخالی با ضخامت کمتر از ۳۰.۵ سانتی‌متر، سنگ توخالی با ضخامت کمتر از ۳۰.۵ اما نه کمتر از ۲۰.۳ سانتی‌متر که مقاومت آن در برابر آتش کمتر از ۲ ساعت ارزیابی خواهد شد، دیوارهایی با حداقل دو ساعت مقاومت در برابر آتش
- سقف و کف: بتن سبک با ضخامت کمتر از ۱۰ سانتی‌متر، سقف و کفی با حداقل دو ساعت مقاومت در برابر آتش
- پشتیبانی سازه فلزی: پشتیبانی از سازه فلزی که با دو محافظ فلزی عمودی و افقی پوشانده میشود. شامل واحدهای بتنی پیش‌ساخته و پس ساخته که مقاومت آنها در برابر آتش کمتر از دو ساعت ارزیابی‌شده است.
استفاده از مواد غیرقابل اشتعال، ارتفاع و مساحت بیشتر از سایر کلاس‌های ساختمانی و استفاده از بخش‌ها یا مجموعه‌هایی با حداکثر مقاومت و حداقل آسیب‌پذیری در برابر آتش ازجمله مزیت‌های ساخت بنا است. اما متأسفانه ساخت و تعمیر این ساخت بنا دشوار بوده و یک امنیت کاذب را در ساختمان ایجاد می‌سازد.
نتیجه گیری
- درمجموع با شناسایی نوع ساخت بنا می‌توان میزان مقاومت بنا در برابر آتش‌سوزی را ارزیابی کرد.
- شناسایی نوع ساخت بنا با ۶ روش اسکلت ساختمان، مصالح ساختمان تیرکشی شده ، نور غیرقابل اشتعال، مصالح ساختمانی غیرقابل اشتعال، اصلاح مقاومت بنا در برابر آتش و مقاومت بنا در برابر آتش، امکان‌پذیر است.
- انواع دیوار به دیوارهای باربر بیرونی، دیوارهای باربر داخلی، انواع دیوار و پارتیشن‌های باربر بیرونی و انواع دیوار و پارتیشن‌های باربر داخلی تقسیم میشود.
